Jak jakość żywności wpływa na nasze zdrowie?

To, co jemy, wpływa na nasze zdrowie – to oczywiste. Jednak nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, że kluczowym elementem zdrowej diety jest gleba. Zdrowa gleba jest podstawą rolnictwa i całego łańcucha żywieniowego. Niestety, obecne metody upraw coraz bardziej ją wyjaławiają, co prowadzi do zjawiska „Nutrient Decline” – obniżenia wartości odżywczej żywności. Badania wykazują, że obecnie produkowane warzywa i owoce mają mniej witamin i minerałów niż te uprawiane kilkadziesiąt lat temu.

Zawartość składników odżywczych w produktach rolnych zależy od tego, jak dba się o glebę. Stosowanie monokultur, intensywnej chemizacji i głębokiej orki niszczy naturalny ekosystem gleby, a co za tym idzie – osłabia wartość odżywczą plonów. Zdrowa gleba to zróżnicowane mikroorganizmy, bogata materia organiczna i naturalna zdolność do zatrzymywania wody. To fundament zdrowej żywności.

Polskie i europejskie rolnictwo – przed jakimi wyzwaniami stoimy?

Rolnicy stoją przed wieloma problemami, które mają bezpośredni wpływ na jakość żywności i bezpieczeństwo żywnościowe.

Degradacja gleby

Erozja, spadek zawartości próchnicy i zanieczyszczenie to ogromne wyzwania dla rolników. W Polsce 58,2% gleb jest kwaśnych lub bardzo kwaśnych, co negatywnie wpływa na plony. W Europie z kolei degradacja gleby kosztuje gospodarki rocznie 50 miliardów euro.

Niedobory wody

Polska ma jedne z najniższych zasobów wodnych w Europie – zaledwie 1600 m³ na osobę rocznie, podczas gdy średnia europejska to 4500 m³. W obliczu zmian klimatu i coraz częstszych susz konieczne jest wdrażanie praktyk zatrzymujących wodę w glebie.

Spadająca opłacalność produkcji

Koszty nawozów, paliwa i środków ochrony roślin rosną, a ceny skupu często nie pokrywają kosztów produkcji. Wielu rolników zmaga się z trudnościami finansowymi, co sprawia, że konieczne jest szukanie bardziej zrównoważonych i opłacalnych metod gospodarowania.

Zagrożenia w łańcuchach dostaw

Globalne napięcia polityczne i zmiany klimatu powodują niestabilność dostaw żywności. Polska, podobnie jak cała Unia Europejska, powinna stawiać na zwiększenie lokalnej produkcji i dywersyfikację źródeł zaopatrzenia.

Problemy w rolnictwie to problemy nas wszystkich

Rolnictwo wpływa na zdrowie społeczeństwa w sposób, który często jest niedoceniany. W Europie aż 90% wszystkich zgonów jest spowodowanych przez choroby przewlekłe, takie jak choroby układu krążenia czy cukrzyca, które są związane z dietą opartą na przetworzonej żywności o niskiej wartości odżywczej, jak wskazują dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Dodatkowo, raport Komisji Europejskiej podaje, że od 70% do 80% wszystkich kosztów opieki zdrowotnej w Unii Europejskiej, czyli około 700 miliardów euro rocznie, przeznaczane jest na leczenie chorób przewlekłych.

W Polsce sytuacja również budzi niepokój. Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2021 roku przez firmę Servier i opublikowanych w raporcie „Kapitał zdrowia – wspólna wartość”, 56% Polaków choruje lub chorowało na przynajmniej jedną chorobę cywilizacyjną, taką jak nadciśnienie, miażdżyca, cukrzyca czy depresja. Ponadto, według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, trzech na pięciu dorosłych Polaków ma nadwagę, a jeden na czterech cierpi na otyłość, a problem ten dotyczy również dzieci – niemal co trzeci 8-latek w Polsce ma nadwagę lub otyłość.

Przyczyną tej sytuacji jest między innymi niska jakość diety i coraz bardziej przetworzona żywność, w której brakuje kluczowych mikroelementów. Jak wynika z badań, zawartość witaminy C, żelaza i wapnia w warzywach i owocach spadła o 20–30% w porównaniu z produktami uprawianymi kilkadziesiąt lat temu. Badania wykazały również 23% redukcję białka w pszenicy.

Tymczasem rolnictwo regeneratywne może być kluczowe w poprawie jakości żywności i zdrowia ludzi. Produkty roślinne uprawiane metodami regeneratywnymi zawierają więcej witamin i minerałów, a mięso z farm regeneracyjnych ma wyższą zawartość kwasów omega-3 oraz lepszy stosunek omega-6 do omega-3 niż mięso konwencjonalne. Zdrowa gleba, bogata w mikroorganizmy i materię organiczną, dostarcza więcej składników odżywczych roślinom, co pozytywnie wpływa na ich wartość odżywczą. Produkty pochodzące z regeneratywnych gospodarstw mogą mieć większą zawartość antyoksydantów i mikroelementów, co również przekłada się na lepsze zdrowie nas wszystkich.

Cztery poziomy interwencji żywieniowych

Aby poprawić jakość żywności i zdrowie społeczeństwa, konieczne jest podejście wielopoziomowe:

1. Zastąpienie – ograniczenie spożycia przetworzonych produktów na rzecz pełnowartościowej żywności.
2. Pożywienie bez środków chemicznych – eliminacja syntetycznych nawozów, pestycydów i antybiotyków.
3. Zróżnicowana wartość składników odżywczych – uprawy prowadzone w sposób zwiększający ilość witamin i minerałów w plonach.
4. Skupienie na mikrobiomie – wspieranie zdrowia mikroorganizmów w glebie, co przekłada się na lepszą wartość odżywczą żywności.

Jak rolnictwo regeneratywne może pomóc?

Rolnictwo regeneratywne staje się odpowiedzią na kluczowe problemy polskiego i europejskiego rolnictwa. Praktyki takie jak minimalna uprawa gleby, stosowanie roślin okrywowych, płodozmian i agroleśnictwo poprawiają zdrowie gleby i zwiększają retencję wody. Dodatkowo, wprowadzając rotacyjny wypas i ograniczając stosowanie chemii, można znacząco poprawić wartość odżywczą upraw i produktów pochodzenia zwierzęcego.

Jakie są korzyści dla rolników?

• Obniżenie kosztów produkcji – mniejsze zużycie nawozów i paliwa.
• Poprawa jakości gleby – większa żyzność i wyższe plony w dłuższej perspektywie.
• Większa odporność na zmiany klimatu – lepsza retencja wody i ochrona przed suszą.
• Wyższa wartość produktów – rosnące zainteresowanie konsumentów żywnością ekologiczną i regeneratywną.

Rolnictwo regeneratywne to nie tylko szansa na lepsze plony, ale przede wszystkim droga do ochrony środowiska i zdrowia nas wszystkich. Inwestycja w regenerację gleby, stosowanie naturalnych metod uprawy oraz wsparcie lokalnych systemów produkcji to działania, które przynoszą korzyści na wielu poziomach – od gospodarczego, poprzez ekologiczny, aż po zdrowotny. Każdy rolnik, podejmując świadome decyzje, przyczynia się do budowania bardziej zrównoważonego i bezpiecznego systemu żywnościowego, co jest kluczowe w obliczu globalnych wyzwań, z jakimi musimy się mierzyć.